Stowarzyszenie Związku Artystów Wykonawców STOART, jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami do artystycznych wykonań utworów muzycznych i słowno-muzycznych, z umiarkowanym zadowoleniem odnosi się do postępów prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (UC6). Zaangażowanie organizacji oraz aktywny udział w konsultacjach, przyczyniły się do uwzględniania w nowelizacji ustawy naszego postulatu, przyznającego twórcom i artystom wykonawcom utworów audiowizualnych oraz artystom wykonawcom utworów muzycznych, wynagrodzenia za korzystanie z utworów w Internecie. Jednocześnie, nasze zaniepokojenie wzbudza zaproponowane brzmienie art. 861 ust. 3 wspomnianej ustawy, dopuszczający możliwości zrzeczenia w umowie z korzystającym pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania, które wydają się opierać na błędnym przekonaniu o samoregulacji rynku muzycznego, w kontekście zarządzania prawami autorskimi. W toku dalszych prac nad ustawą, zamierzamy dążyć do usunięcia lub modyfikacji wprowadzonego przez ustawodawcę na tym etapie zapisu, w celu skutecznej ochrony praw i interesów artystów wykonawców.
Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, stoi w obliczu konieczności implementacji dyrektyw DSM i SATCAB II, których zapisy zobowiązują do zapewnienia twórcom i wykonawcom sprawiedliwego oraz proporcjonalnego wynagrodzenia (art. 18). Chociaż minęły już prawie trzy lata od ustalonego przez Wspólnotę terminu wdrożenia dyrektyw, polskie ustawodawstwo wciąż nie zostało dostosowane do nowych wymogów. Niespełnienie tych obowiązków pozostawia artystów wykonawców bez należytej ochrony ich praw i interesów. Dotychczasowy system prawny w Polsce (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2509) obejmuje wyłącznie nadawanie przez stacje radiowe i telewizyjne oraz publiczne odtwarzanie, nie uwzględniając rynku cyfrowego i dominującej pozycji platform streamingowych. Niestety, aktualny system wynagradzania pozostawia artystów wykonawców z nieproporcjonalnie niskimi dochodami, w stosunku do przychodów generowanych przez właścicieli serwisów internetowych.
W obliczu powyższych wyzwań, Z.A.W. STOART od 2022 roku aktywnie uczestniczył w procesie konsultacji społecznych, w toku prac nad projektem nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (UC103), postulując włączenie zapisu o prawie do wynagrodzenia z odtworzeń w Internecie, które nie podlega zrzeczeniu się, zbyciu ani egzekucji, a jego wypłata następuje za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań. Z zadowoleniem przyjęliśmy, że w ramach projektu ustawy UC6, procedowanego po uzgodnieniach międzyresortowych, uwzględniono część zapisów proponowanego przez nas art. 861, które dotyczą przyznania artystom wykonawcom wynagrodzenia za korzystanie z ich dzieł w Internecie. Tym co wzbudza nasze zaniepokojenie jest dodanie przez ustawodawcę ust. 3 ww. artykułu, który umożliwia pominięcie pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania, pozostawiając artystę w trudnej sytuacji negocjacyjnej z podmiotami komercyjnymi. Z uwagi na silną pozycję rynkową tych firm, może dochodzić do sytuacji narzucania artystom warunków współpracy, takich jak konieczność zrzeczenia się pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania czy oferowanie stawek tantiem bez jakiegokolwiek oparcia rynkowego.
Implementacja art. 18 dyrektywy DSM zezwalająca na pominięcie pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania jest sprzeczna z interesem artystów wykonawców i założeniami sprawiedliwego wynagradzania. Wierzymy, że jedynie organizacje zbiorowego zarządzania, wsparte odpowiednią legislacją, są w stanie prowadzić skuteczne inkaso przychodów z praw autorskich oraz realizować repartycję w sposób transparentny i sprawiedliwy, między innymi poprzez szeroką identyfikację wykonań i wykonawców.
Z.A.W. STOART zobowiązuje się do kontynuowania aktywnej roli w procesie legislacyjnym, mając na celu zabezpieczenie interesów artystów wykonawców w finalnej wersji ustawy. W najbliższym czasie planujemy odnieść się do nowych rozwiązań legislacyjnych (art. 861) wprowadzonych przez MKiDN w projekcie ustawy UC6.